Blogia

Guarani

CULMINÓ OTRO CURSO DE GUARANI EN LA UNIVERSIDAD DE SÂO PAULO

REPÚBLICA DEL PARAGUAY

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

GUARANI, MERCOSUR ÑE’Ê TEETE

 

CULMINÓ OTRO CURSO DE LENGUA GUARANI EN LA UNIVERSIDAD DE SÂO PAULO

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/culmin-otro-curso-de-gu...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/culmino-otro-curso-de-guarani-e...)

 

En los próximos días, la LIC. AIZZA ABDALA (https://www.facebook.com/caballeroab), Profesora del CURSO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI – NIVEL 1, desarrollado en Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas (FFLCH) de la Universidade de São Paulo (USP) contando con la certificación del ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI y el auspicio del NÚCLEO CULTURAL GUARANI PARAGUAY TEETE. Conviene recordar que la Lic. Abdala cuenta con la asistencia del Lic. Almir da Silveira (https://www.facebook.com/al.mir.946), entusiasta estudioso paulista del Guarani.

La Lic. Aizza Abdala, visitó el ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI, el martes 23 de julio de 2013, siendo recibida por David Galeano Olivera, Director General de la entidad, quien le entregó oficialmente los certificados de conclusión de los estudiantes que aprobaron este último curso en el Nivel 1.

David Galeano Olivera ha Mbo’ehára Aizza Abdala, Guarani Rógape

 

 Heta tapicháma oñemoarandu ko mbo’esyrýpe oikuaaporâsevégui Guarani ñe’ê ha reko ha avei ohecharamo ha ohayhúgui Avañe’ê porâite. ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI omoneíkuri ko mbo’esyry ombojeroviávo heta tapicha jerure ha avei ohechakuaáre USP remiandu porâ oipe’áre hokê Guarani ñe’ê oñembo’e haĝua ipepo guýpe. Jepiveguáicha rome’ê avei jehechakuaa Mbo’ehára Eduardo de Almeida Navarro-pe ipy’aporâre Guarani ñe’ê ndive.

 

            La nómina de alumnos que concluyeron este Nivel 1 es como sigue: Aline de Oliveira Aranha, Andressa Mariano, Antonio Fernandes Góes Neto, Eduardo Francisco Gomes Cano, Jefferson Nogueira dos Santos, Marcos Mesquita, Maria José Corrêa Gomes, Marina Cabrera Afonso, Marizabel Bombarda Vezzani, Sandra Regina Fernandes Westin, Sérgio de Campos Bicudo y Valéria Mendonça de Macedo. Por otra parte, conviene recordar que en diciembre de 2012 también concluyó el Curso de Lengua y Cultura Guarani – Nivel 2, del cual participaron los siguientes alumnos: André Guilherme Polito, Almir da Silveira, Flavia Luzia dos Santos, Glaiane Quinteiro Campos, José Luiz Ferreira, Mara Rubia Nascimento Lino Andrade, Paula Regina da Silva, Sergio de Campos Bicudo, Talita Rodrigues da Silva, Cintia Dos Santos Pereira da Silva, Luciana Maria dos Santos Arraes, Marcel Twardowsky Avila y Valéria Mendonça de Macedo.

Temimbo’e oñemoarandúva Guarani ñe’ême, Sâo Paulo, Brasil retâme

 

Mbo’ehára Aizza ombo’e jave Guarani

 

             Péicha jahecha mba’éichapa, ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI rembiapo rupive, ojepyso Guarani ñe’ê ñembo’e ko yvy ape ári. Oñembo’eháicha Sâo Paulo, Brasil retâme, oñembo’e avei Foz de Yguasúpe, UNILA-pe, ombo’ehápe, hetave apytépe, Mbo’ehára Mario Ramâo Villalva Filho (omoñepyrûva’ekue Guarani ñembo’e Sâo Paulo-pe) ha Derlis Sandoval Troche. Avei oñembo’e Argentina (Buenos Aires, Rosario, Entre Ríos, Ituzaingo, Itatî, Corrientes Capital, Bella Vista, Posadas, Garupa ha Jujuy), Estados Unidos (Washington DC), España (Barcelona) ha Italia retâme (Bari Bari). Ára ha ára Guarani oñemombareteve ha okakuaave ko yvy ape ári jepémo ñane retâme Ministerio de Educación omboyke ñane Avañe’ême mbo’esyry mbohapyhágui, mitârusukuéra apytégui.

 

            Maitei horyvéva opavavépe.

 

David Galeano Olivera,

ATENEO Motenondehára

davidgaleanoolivera@gmail.com

ateneoguarani@tigo.com.py

 

ooo000ooo

 

Leer PUBLICACIÓN ANTERIOR en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/culminaci-n-e-inicio-de...)

 

SE INICIA

REPÚBLICA DEL PARAGUAY

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

GUARANI, MERCOSUR ÑE’Ê TEETE

 

VIGESIMOCTAVA EDICIÓN NACIONAL DE “AGOSTO, MES DEL IDIOMA GUARANI"

Primera Etapa (01 al 04 de agosto de 2013)

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/se-inicia-agosto-mes-de...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/se-inicia-agosto-mes-del-idioma...)

 

Fernando de la Mora, 31 de julio de 2013.

 

En nombre del ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI, tengo el agrado de dirigirme a Usted, a fin de invitarle a las actividades previstas en la Primera Etapa de la VIGESIMOCTAVA EDICIÓN NACIONAL DE “AGOSTO, MES DEL IDIOMA GUARANI”, que este año se realiza con el lema “NO A LA EXCLUSIÓN DEL IDIOMA GUARANI DEL TERCER CURSO DE LA EDUCACIÓN MEDIA”. La consigna de esta edición consiste en ocupar todos los espacios (escuelas, colegios, universidades, centros culturales, calles, plazas, etc), realizando actividades culturales que faciliten la participación ciudadana (festivales, conferencias, debates, concursos, congresos, etc). El ATENEO lleva adelante este emprendimiento anualmente, desde 1986, en forma ininterrumpida. Aquí el PROGRAMA correspondiente a la PRIMERA ETAPA (01 al 04 de agosto 2013):

 

 

* JUEVES 01 - 18:00 hs - CHORE (SAN PEDRO) - En el local particular de la Regional del ATENEO, en Kokuerâ

Encuentro con los káso ñemombe’u, purahéi ha ñe’êreity. Coordinadora: Lic. Francisca Rivas de Ortíz

18:00 hs - ARROYOS Y ESTEROS (CORDILLERA) - En el local del ATENEO

Charla: El Carrulím en la cultura popular paraguaya. Coordinadora: Dra. Sabina Ovelar Cabrera

 

* VIERNES 02 - 08:00 hs - EMBOSCADA (CORDILLERA) - En el Colegio Nacional San Agustín

Charla: El Idioma Guarani y la promoción de los valores morales. Coordinador: Mg. Huber Iván Marecos Morel

18:00 hs - SANTA ROSA MISIONES (MISIONES) - En la Radio Sanguri

Programación Especial: AGOSTO MES DEL IDIOMA GUARANI. Coordinadora: Lic. Rosula Anair Salinas

 

* SABADO 04 - 08:00 hs - JOSE D. OCAMPOS (KA’AGUASU) - En la Radio FM Total 94.5

Programa Radial “Tavarandu purahéi”. Coordinador: Mg. Fermín Cabrera

08.30 hs - KA’AGUASU (KA’AGUASU) - En el Complejo Educativo Arani

Charla: La Investigación como recurso para enriquecer al idioma Guarani. Coordinador: Dr. Cecilio Coronel Gómez

11:00 hs - SAN LORENZO (CENTRAL) - En Cnel. Romero 312 y Cnel. Bogado

Encuentro Folklórico (purahéi, ñe’êpoty ha káso). Coordinador: Mg. Miguel Ángel Verón Gómez

                14:00 hs - CIUDAD DEL ESTE (ALTO PARANA) - En el Colegio Primer Intendente Municipal

Exposición de trabajos artesanales. Coordinadora: Dra. Petrona Albarenga de González

 

* DOMINGO 04 - 10:00 hs - FNDO. DE LA MORA (CENTRAL) - En la Sede Central del ATENEO

Inauguración oficial de la VIGESIMOCTAVA EDICIÓN NACIONAL DE “AGOSTO, MES DEL IDIOMA GUARANI.

Charla: Los Mbya Guarani, ejemplo de resistencia Indígena en el Paraguay. Expositora: Lic. Carolina Rodríguez

 

                Cada semana iremos informando de las diversas actividades previstas para cada día de este mes de agosto ya sea en las diferentes ciudades del país como también en el exterior.

 

El ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI es una entidad jurídica, autónoma, civil, progresista, con carácter científico-cultural; reconocida por la Ley 2574, como institución de educación superior, con autonomía y rango universitario, encargada de cultivar y difundir la Lengua y Cultura Guarani. El ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI desarrolla Cursos de Lengua Guarani y actividades de promoción cultural en 100 Distritos de los Departamentos de Concepción, San Pedro, Cordillera, Guaira, Ka’aguasu, Ka’asapa, Itapúa, Misiones, Paraguari, Alto Parana, Central, Ñe’êmbuku, Amambay, Kanindeju, Presidente Hayes, y Boquerón. Asimismo, el ATENEO tiene Regionales en Argentina, Brasil, España, EE.UU e Italia.

 

Maitei horyvéva ndéve

 

 

DAVID GALEANO OLIVERA,

ATENEO Motenondehára

Pumbyry: (059521) 520.276

Ñe’êveve: ateneoguarani@tigo.com.py

 

 

 

ooo000ooo

 

Leer Agosto, Mes del Idioma Guarani 2012, en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/agosto-mes-del-idioma-g...)

 

 Leer Campaña NO a la Exclusión del Idioma Guarani, en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/campa-a-no-a-la-exclusi...)

 

ANIVERSARIO DEL OLIMPIA - OLIMPIA ARAMBOTY

ANIVERSARIO DEL OLIMPIA – OLIMPIA ARAMBOTY

Ohai Guaraníme: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/aniversario-del-olimpia...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/aniversario-del-olimpia-olimpia...)

 

El Olimpia es una asociación civil o club deportivo paraguayo con sede en la ciudad de Asunción. Promueve la práctica de varios deportes, siendo sus representativos más importantes los de fútbol y baloncesto, el primero de los cuales recibe mayor prioridad. Olimpia niko peteî tetâygua aty térâ mba’era’âita atyha Paraguay retâmegua, ojehaitypóva táva Paraguaýpe. Upépe oñemyasâi opaichagua mba’era’â ha umi herakuâvéva apytépe oî vakapipopora’â (mangapyra’â) ha mangakuarara’â, áĝa katu pe peteîháva niko pe ojehecharamovéva.

 

Fue fundado el día 25 de julio de 1902 por un grupo de jóvenes paraguayos, cuyo nombre surge a raíz de la idea de su miembro fundador principal, William Paats, un holandés radicado en Paraguay desde finales del S. XIX, quien es considerado el padre del fútbol paraguayo por haber insertado y fomentado la práctica de dicha disciplina del deporte en el país. Heta mitârusu Paraguay retâmegua omoheñoiva’ekue ko atyha ára 25 jasypokôi ary 1902-pe ha héra ou chupe imoheñoihára ruvichágui, William Paats, Holanda-ygua oikóva Paraguay retâme S. XIX paha guive ha hese oje’éva ha’eha vakapipopora’â ru ñane retâme ha’égui avei pe omoinge ha omoherakuâva pe mba’era’â ñane retâme.

William Paats

 

            El Decano o Rey de Copas, como se lo conoce popularmente, es la institución más laureada del balompié paraguayo con -hasta el 2012- 39 títulos de Primera División en su haber, ostentando además una marca imbatible hasta la fecha consistente en la consecución de seis títulos absolutos de manera sucesiva, conseguidos entre 1978 y 1983, lo que lo convierte en el único hexa campeón del fútbol guaraní. Decano térâ Rey de Copas ojekuaaháicha chupe tetâpýre niko pe hetave jopói ohupytyva’ekue vakapipopora’âme Paraguay retâme, péicha -ary 2012 peve- oñemomba’e 39 jey tenda peteîháre ha ohupyty avei peteî mba’e avave ohupyty’ŷva ko’aĝaite peve oñemomba’évo poteî jey, ojoapykueriete, tenda peteîháre, ary 1978 guive ary 1983 peve, ha upéva ojapo chugui poteîjeyha tenondegua, ha’eñomíva, Guarani vakapipopora’âme.

 

Olimpia, reconocido por la FIFA como uno de los clubes "clásicos" del Mundo, posee ocho títulos internacionales oficiales -el único club paraguayo en haberlos cosechado- entre los que destacan: tres Copas Libertadores de América y una Copa Intercontinental. FIFA omohenda Olimpia-pe umi atyha herakuâvéva apytépe ko Yvórape, ohupytýva poapy tetâita jopói teetéva -ha’eño Paraguay retâme- umíva apytépe ojehecharamovéva: mbohapy Amérika Mosâsohára Kópa ha peteî Yvorapegua Kópa.

 

En 1979, obtuvo un logro hasta el momento exclusivo para un selecto grupo de clubes en el mundo, al alzarse con todos los títulos oficiales posibles puestos en disputa en una sola temporada (año calendario), alcanzando la cuádruple corona al conquistar el campeonato paraguayo, la Copa Libertadores, la Copa Interamericana y la Copa Intercontinental. Asimismo, hasta el año 2013 el Olimpia obtuvo cuatro Vicecampeonatos de la Copa Libertadores de América. Ary 1979-pe, ohupytýkuri peteî mba’e áĝa peve mbovymi atyhánte ohupytýva ko yvórape, oñemomba’epaitévo maymave jopóire ikatúva ojehupyty peteî arýpe, ha’éva irundy kópa. Upérô oñemomba’ékuri Paraguaygua Kópa, Amérika Mosâsohára Kópa, Amerikaita Kópa ha Yvorapegua Kópare. Upéicha avei, ary 2013 peve Olimpia ohupytýkuri irundy Tendakôi Amérika Mosâsohára Kópape.

 

Es uno de los dos únicos clubes en el mundo en adjudicarse un título internacional sin haberlo dirimido por medio de un enfrentamiento definitorio, puesto que se erigió como vencedor de los dos torneos sudamericanos correspondientes al año 1990: la Copa Libertadores y la Supercopa Sudamericana, con lo cual, al no disponer de adversario, se le otorgó en forma automática la Recopa Sudamericana. Mokôi atyhánte ko yvórape, Olimpia ha’e peteîva, oñemomba’ékuri peteî jopóire tekotevê’ŷre upevarâ oha’â, upéva ojehúkuri oñemotenondérôguare mokôi ñeha’âru’âme suramérikape, ary 1990-pe, ha’éva: Amérika Mosâsohára Kópa ha Suramérika Koparuvicha, umíva rupi -ndaipórigui ombohovaiva’erâ chupe- oñeme’êntema Olimpia-pe Suramérika Kopajo’a.

 

Ante la obtención de la Copa Libertadores 2002 y la Recopa Sudamericana 2003, el Olimpia forma parte del quinteto de clubes que a lo largo y ancho del orbe se han adjudicado al menos un título internacional al conmemorar 100 años de vida institucional. Tales logros lo han catapultado hasta el quinto puesto de los mejores clubes de América del S. XX, como también al decimoquinto escalafón entre los clubes más ganadores de competencias internacionales en el mundo. Ohupytývo Amérika Mosâsohára Kópa 2002-pe ha Suramérika Kopajo’a 2003-pe, Olimpia oikékuri po atyha apytépe ko yvy ape arigua ohupytyva’ekue peteî tetâita jopói ombotykuévo sa ary heñoihague. Opa umi mba’ére Olimpia-pe oñemohendákuri poha tendápe Amérikape umi atyha héra verapýva apytépe S. XX-pe ha upéicha avei oñemohenda papoha tendápe ko yvórape umi atyha hetave kópare oñemomba’eva’ekue.  

 

El equipo de fútbol ejerce sus partidos como local en el Estadio Manuel Ferreira, de su propiedad, más conocido como El Bosque de Para Uno, como así también en muchas otras ocasiones lo hace en el Estadio Defensores del Chaco, que pertenece a la APF. Los de baloncesto y otros deportes disponen de su propio polideportivo bautizado bajo el nombre del ex dirigente de la entidad, Osvaldo Domínguez Dibb, situado en la misma sede social del barrio Mariscal López. Olimpia vakapipopo atyha oguereko mangapyrenda hérava Manuel Ferreira, imba’eteéva, avei ojekuaáva Para Uno Ka’aguy ramo ha avei oha’âjepi Mangapyrenda Cháko Pysyrôhárape, ha’éva APF mba’e. Umi oha’âva mangakuarara’â ha ambue mba’era’â oipurújepi mba’era’âróga, oîva Olimpia róga tepe jeikoha Mariscal López-pe ha ogueraháva karai Osvaldo Domínguez Dibb réra, ha’eva’ekue Olimpia atyha motenondehára.

 

ooo000ooo

 

Ver SITIO OFICIAL DEL CLUB OLIMPIA, en (http://www.clubolimpia.com.py/)

 

Leer texto original CLUB OLIMPIA, en español, en (https://es.wikipedia.org/wiki/Club_Olimpia)

 

Ver OLIMPIA Y UN MOSAICO HISTÓRICO – DIARIO ÚLTIMA HORA, en (http://www.ultimahora.com/olimpia-y-un-mosaico-historico-n701074.html)

 

Canción EXPRESO DECANO, en (http://www.youtube.com/watch?v=AmVxjrgBv4Q)

 

EL DR. ANIBAL ROMERO SANABRIA PRESENTÓ EL

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

Maitei horyvéva opavavépe

David Galeano Olivera

 

EL DR. ANIBAL ROMERO SANABRIA PRESENTÓ EL “TRATADO DE ARGELERÍA”

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/el-dr-anibal-romero-san...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/el-dr-anibal-romero-sanabria-pr...)

 

            El viernes 26 de julio de 2013, a las 20 horas, tuvo lugar la presentación del LIBRO “TRATADO DE ARGELERÍA” de la autoría del PROF.DR. ANÍBAL ROMERO SANABRIA (http://www.portalguarani.com/autores_detalles.php?id=688). La ceremonia se realizó en la Universidad Iberoamericana – UNIBE (http://www.unibe.edu.py/), ubicada en 15 de Agosto y Ygatimi (Asunción). El libro, que fue editado por Servilibro, fue presentado por el Dr. Carmelo Módica y por el Dr. David Galeano Olivera.

Prof.Dr. Aníbal Romero Sanabria

            Pe atýpe oîkuri heta kuñakarai, karai ha mitârusu ohova’ekue ohecharamóvo ko aranduka pyahu onohêva arapýre Mbo’ehára Aníbal Romero Sanabria. Ipype ha’e ohesa’ŷijo ha omyesakâ mba’épa pe argel reko, Guaraníme oje’éva avei ay, avei moôguipa ou pe ñe’ê ha mba’éicha, mba’erâ ha araka’épa ojepuru ñande apytépe. Omoakâkuri pe aty Kuñakarai Mbo’ehára Sanie Romero de Velázquez, ha’éva Unibe motenondehára guasu.

 

            El acto se inició con las palabras del Prof.Dr. Anibal Romero Sanabria, autor del libro y le siguieron en la presentación los doctores Carmelo Módica, David Galeano Olivera y la señora Alejandra Acosta, quien lo hizo en nombre de Servilibro. Finalmente, el mago Dante Deckmann ofreció un maravilloso unipersonal de magia e ilusionismo.

Alejandra Acosta, Carmelo Módica, Sanie Romero de Velázquez, Anibal Romero Sanabria, Irma Lévera de Romero y David Galeano Olivera

 

 

 

 

             ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI rérape rome’ê ore vy’apavê ha ore jehechakuaa Karai Mbo’ehára Aníbal Romero Sanabria-pe ohaíre ko aranduka ha akóinte ojepy’apýre ñande reko ha ñande jepokuaáre.

 

ooo000ooo

 

PRÓLOGO

Por: Carmelo Módica

Recordamos a un viejo profesor español de la época de nuestra adolescencia. Era muy estricto como docente, lo que provocaba una cierta resistencia en los estudiantes. Pero el se mantenía firme en sus exigencias y decía: “No importa que digan que soy argel o que soy Túnez”. Era la ironía de un extranjero ante una palabra afincada en nuestro medio cuyo uso con el significado específico que se le atribuía le resultaba incomprensible. Conste que sus educandos le endilgaban la adjetivación apenas con uno de sus significados.

 

Es muy difícil que pueda haber en cualquier lengua una palabra que tenga tantas acepciones –polisemia, según los estudiosos-- como nuestro argel y sus derivados argelería, argelar, argelarse, argelado. Los significados del vocablo, que ha de tener un lugar destacadísimo en el diccionario de paraguayismos el día en que se escriba, son muchos: falto de gracia, desagradable, arisco, “retobado”, de pocas pulgas, muy sensible, malhumorado, severo, problemático, difícil, entre otros.

 

El Dr. Aníbal Romero tomó el desafío que le hicimos en oportunidad de la presentación del último de sus anteriores libros (“Tipos y prototipos del paraguayo”) y ha escrito este Tratado de argelería, que consideramos la guinda sobre su obra general, desarrollada a lo largo de varios libros, en que pinta con fino humor las características antropológicas del paraguayo. Ya había esbozado al argel en sus libros anteriores, pero la argelería se merecía mucho más. Y aquí tenemos nada menos que un tratado sobre esta actitud, estado de ánimo y conducta tan multiforme en la óptica del paraguayo, que abarca reacciones y comportamientos diferentes, en algunos casos hasta contradictorios.

 

Como la pluralidad de significados hace difícil que se pueda constreñir la argelería en una definición, el autor sigue una estrategia razonable para encarar el tema. Opta por describir las conductas que caben dentro de lo que entendemos por argelería y se refiere a cada una de ellas tal como las percibe. Es decir, hace una colección de argeles en su salsa, distintos tipos cuyo comportamiento normalmente merecería ser considerado en cada caso en forma diferenciada, pero que en nuestro pequeño mundo mediterráneo son  unificados con un mismo calificativo. Un foráneo no habituado a nuestra realidad probablemente no comprenderá cómo personas tan disímiles puedan entrar en la misma bolsa que guarda la argelería. Nosotros sí sabemos a qué atenernos cuando hablamos del argel. Nos estamos refiriendo a un tipo de persona, a otro o a muchos otros tipos, sin preocuparnos por determinar si su comportamiento responde a un problema de salud física, a una cuestión sicológica o nerviosa, a una mala digestión o a lo que fuere. El argel –tenga en su caso particular la explicación que la ciencia pueda darle a su situación concreta-- es para nuestro folclore  simplemente un argel, en cualquiera de sus variantes, y nada más.

 

El Dr. Romero nos presenta una constelación de argeles: el discurseador, el intelectual, el retobado, el prepotente, el quejoso, el sobrador, entre otros. Nos detenemos en  los intelectuales argeles. “Son aquellos –dice-- que con el mazo de su talento, inteligencia y preparación dan a la cabeza a su interlocutor como para bajarle la autoestima hasta al más porteño de los porteños”.  Y vale la pena también esta pincelada del argel prepotente: “Es aquel que cree tener siempre la razón en todo, que cree que el que habla más fuerte tiene la verdad absoluta”.

 

Como es habitual en sus obras, el autor no se limita a estudiar y describir minuciosamente comportamientos y costumbres, sino que introduce una prédica moralizadora por medio de cuentos brevísimos y anécdotas. Considera que las distintas modalidades de la argelería son superables con esfuerzos propios y ayuda de los demás, en aras de una convivencia más armónica y agradable. No es sólo un atento observador de nuestra realidad y un agudo analista de los paraguayos en su entorno social, sino un amable y entusiasta motivador que nos trae el mensaje optimista de que todos podemos ser mejores personas siempre que nos lo propongamos.

 

ooo000ooo

 

PRESENTACIÓN – TEMBICHAUKA

Por: David Galeano Olivera

 

“¡Que argel-pa que sos!” es una expresión común, cotidiana, con la cual se alude a alguien -sin importar el sexo, edad, estrato social, religión, etc- que es desagradable, de mal talante o antipático, que se aparece en cualquier tiempo y espacio para amargarle la vida a otro u otros. Es aquella persona a la que nunca le gusta nada y que cuestiona todo de una manera agria, soberbia y despiadada, porque sí nomás. El argel es inaguantable, es “pesado”, es decir, un “plomo”; o mejor, un “plomazo”.

 

Todas las sociedades del mundo, anteriores y actuales, poseen características psico-sociales particulares y particularísimas que se evidencian a través de las diferentes manifestaciones culturales. Esas peculiaridades que se observan diariamente en el tratamiento interpersonal entre los miembros de una comunidad pueden provenir, por ejemplo, de factores ambientales ya que no es lo mismo un individuo que habita en zonas tropicales que aquel que vive en los polos; o bien, no es igual el carácter de un militar comparado a un moderno “emo”; como tampoco es lo mismo la personalidad de un hambriento, pobre y poco ilustrado indivíduo que junta latitas de gaseosas y cervezas en un carrito, al mediodía, con un solazo a cuesta; que aquél millonario que se pasea en un auto último modelo, con aire acondicionado y sin sentir los rigores de la vida.

 

Reconociendo que la diversidad del comportamiento humano y la diversidad cultural definen al ser humano y a las sociedades, grupos, comunidades, conglomerados, etc, podemos decir que el Paraguay posee características especiales en lo social y en lo cultural que en gran medida se pueden percibir sobre todo a través del lenguaje.

 

El Guarani y el castellano han rescatado esas maneras de ser o estados de ánimo etiquetándolos con diferentes, bien expresivas y pintorescas denominaciones. Así, entre otras, el / la paraguayo / a puede ser “kachiâi” (mba’épio nde arriéro kachiâi / que kachiâipa que so), “tekorei” (nde arriéro rekorei avión bocina), “pituva”, “ñe’êrei”, “kaigue”, “letrado” (kóvango i-letrado-ve ka’i mirikinágui), “kuñaséro”, “kuña arriéro”, “vale” (kóvango ivaleve Ñandejáragui), “ñembotavy, ñembota o ñembo”, “chavi, py’aju o py’amirî”, “tajasu” (tajasu = cerdo, cochino, puerco. Nde tajasu tuja reikóva), “plíki o arruinado”, “ka’u” (ndépio mba’e eréta nde arriéro ka’u rapo reikóva), “py’aguasu”, “karai guasu” (kóvango peteî karai guasu ojehecharamóva hapichakuéra apytépe), “rova’atâ”, “rovatavy”, “agraciado” (kóvango ij-agraciado-ve burro ra’y ensilládo-gui), “pokarê”, “pyrague”, “tîro’ysâ”, “servicial” (kóvango i-servicial, akóinte ohechakuaa hapicha remikotevê), “fifi”, “tavyrón”, “váiro” (mba’épio nde váiro), etc. Estas locuciones populares sirven para agraviar, denostar, menospreciar, destacar, alabar, ensalzar, etc.

 

A las ya expuestas debemos agregar aquella que sirve de título a esta genial obra “Tratado de Argelería” de la autoría del Prof.Dr. Anibal Romero Sanabria, y que -precisamente- es la palabra “argel”, vocablo guaranizado y cuya forma transfonetizada es “ay” (nde ayetépio / nde arriéro ay reikóva), y que efectivamente significa antipático, de mal talante o desagradable. Argel o ay tienen por sinónimos, por ejemplo, a “tâirasy” y “juky vosa”. Por eso, cuando no se dice “ese es un argel o un ay”, se dice “ese es un tâirasy / péva niko peteî tâirasy” o bien, “ese es un juky vosa / péva niko peteî juky vosa”.

 

El argel, argelino o argelado es casi omnipresente y su presencia causa estragos en cualquier lugar o en cualquier persona. Por ejemplo, nada puede ser más desagradable o antipático que una persona sea requerida (por alguna deuda pendiente y para más insignificante) en un velorio. Eso es lo peor, es el colmo, el acabóse. De esta situación se desprende el famoso ñe’ênga (refrán) que dice “Argel ndahi’órai he’íje volorio-hápe ojerrekeríva”. Vale la pena mencionar otras dos variantes de este ñe’ênga: “Argel ndahi’órai he’íje tupâópe ojerrekeríva” y “Argel ndahi’órai he’íje de madrugada ojerrekeríva”.

 

También existe otro ñe’ênga, entre muchos más, que alude a lo argel y que en este caso apunta a algo que resulta imposible o inimaginable y por eso es argel, concretamente, que un mono caiga de un árbol; así: “Argel ndahi’órai he’íje karaja ho’árô yvatégui”.

 

El Prof.Dr. Anibal Romero Sanabria agudo y atinado observador de nuestra manera de ser, de nuestro modus vivendi, de ñande reko; esta vez, puso la mira en la Argelería, en el argel y en lo argel, haciendo un pormenorizado y muy completo recorrido por los dominios de los susodichos para finalmente construir -en base a lo observado y analizado- este novedoso y descriptivo Tratado de Argelería que, les puedo asegurar, no tiene desperdicios.

 

Vale la pena destacar que este Tratado de Argelería sumado a Más paraguayo que la mandioca, a Ya da ya y a Tipos y prototipos de paraguayos, todos de la autoría del Prof.Dr. Anibal Romero Sanabria conforman una valiosa colección socio-antropológica que permiten interpretar meriadianamente nuestra manera de ser, es decir, nuestro ñande reko.

 

Una vez más felicito al Prof.Dr. Anibal Romero Sanabria por ocuparse de lo nuestro por que solamente si conocemos nuestras raíces y sabemos quienes somos podremos construir un porvenir mejor.

 

De esta manera doy la más cordial bienvenida a este Tratado de Argelería

 

ooo000ooo

 

Leer EL DR. ROMERO SANABRIA PRESENTÓ “MÁS PARAGUAYO QUE LA MANDIOCA” Y “TIPOS Y PROTOTIPOS DE PARAGUAYOS”, en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/el-dr-romero-sanabria-p...)

 

OHÓVA ÑANE RETÂGUI TEKO PORÂVE REKÁVO

OHÓVA ÑANE RETÂGUI TEKO PORÂVE REKÁVO

Ohai: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/oh-va-ane-ret-gui-teko-...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/ohova-nane-retagui-teko-porave-...)

 

(Ahechakuaávo ñane retâygua ohóva ambue tetâre teko porâve rekávo – Homenaje a los compatriotas que migraron a otros países buscando mejores condiciones de vida)

 

I

Heta oî ñane retâygua

Ohóva ambue tetâre

Teko poravê rekávo

Ko’ápe ndoguerekóigui

mba’apo, pirapire ha hembi’urâ.

Ha’ekuéra peteî ára iko’ê,

Jepémo py’arasýre,

Tape pyahu oiporavo

Ha upeicharupikohína ñane retâ oheja

Oho ambue tetâre

Teko porâve rekávo

Jahechápa peichahápe

Ohupyty virumi ipehênguépe ĝuarâ

Ha upéva ohupytykuévo

Ojevy haĝua ijyvýpe ha

oiko haĝua vy’apópe…

Heta oî ñane retâygua

Ohóva ambue tetâre

Teko porâve rekávo

 

II

Tesay ha tyre’ŷme

Tetâ ambuére ohóva

Ápe oheja ohayhuvéva

Sy, túva, joyke’y,

Tembireko, ména, ñemoñare,

Ijehóre, ápe heta opyta

Vy’a’ŷ ha techaga’úre

Ha péicha, peteîteî, oje’ói

Mombyry ñane retâgui

Oikuaaporâ’ŷre mba’épa chupe oha’ârô

Pytagua, heko ambuéva, apytépe

Oĝuahê meve ára

Ojevyjeývo ñande apytépe

ojoajujey haĝua imborayhujaramimíre.

Upe aja… Tesay ha tyre’ŷme

Tetâ ambuére ohóva

Ápe oheja ohayhuvéva

 

III

Ñambyasy ko’â mba’e

Ojehúva ñane retâme

Jahechávo heta ñande rapicha

Oho ambue tetâre teko porâve rekávo.

Iporâiteva’erâ oĝuahê ára pyahu

Aretéma ñaha’ârôva

Ha heseve tañanderupyty

mba’apo, viru ha teko porâve

Tekotevê’ŷre ñasê ñane retâ porâitégui

Aipo teko porâve rekávo.

Tove tuja, ĝuaiĝui, kakuaa,

Mitârusu ha mitâ

Ápe jakakuaáva, tañamba’apo ha tañanearandu

Ha tajaiko oñondivepa py’aguapy, tekojoja ha vy’ápe

Ha péicha teko joajúpe

Maymave ñamopu’â tetâ pyahu jaipotáva

Ndaha’éiva kerayvotýnte,

Upépe jaiko haĝua tesâi ha mborayhupópe,

Ñande poyvi pytâ, morotî ha hovy aho’ípe

Tupâ, Ñande Ru, pytyvôme, ku Ha’e oipotaháicha

Ha anivetéi jaha ambue tetâ rupi

Aipo teko porâve rekávo.

Ñambyasy ko’â mba’e

Ojehúva ñane retâme

 Jahechávo heta ñande rapicha

Oho ambue tetâre teko porâve rekávo.

 

IV

Ha!, Paraguay, che retâ

Hetaitéma rehasa asýva

Aretemímako aipotáva ko’ê pyahu ndéve ĝuarâ

Hi’âiteniko mburuvichakuéra

Upe mba’e ohechakuaami

Tekotevêha ojoaju ha

Omba’apojoa kyre’ŷ ha peteî ñe’ême

Omoañetévo jerovia

Chupekuéra ome’êva

Opaite ñane retâygua.

Tekotevêma omboyke

Japu, tovamokôi, pokarê

Kaigue, tekorei ha py’amirî

Ha hendaguépe tomombarete

Añetegua, tekokatu, tekojoja

Tory, mba’apo ha py’aguasu

Tetâ pyahu rehehápe.

Ha!, Paraguay, che retâ

Hetaitéma rehasa asýva

Aretemímako aipotáva ko’ê pyahu ndéve ĝuarâ

 

(Jasypakôi 2008)

 

 

ooo000ooo

 

Leer DIGAMOS SÍ AL VOTO DE LOS PARAGUAYOS QUE VIVEN EN EL EXTERIOR, en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/digamos-si-al-voto-de-los)

 

VIDA, DE CHARLES CHAPLIN, GUARANÍME

VIDA...

Ohai: Charles Chaplin

TEKOVE

Ohai Guaraníme: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/vida-de-charles-chaplin...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/vida-de-charles-chaplin-guaranime/)

 

Ya perdoné errores casi imperdonables,

Ahejareíma jejavy noñeñyrôiva peicha péichante,

Traté de sustituir personas insustituibles,

Añeha’âkuri amyengovia tekove imyengovia’ŷva,

Y olvidar personas inolvidables.

Añeha’âma avei ambogue tapicha ikatu’ŷva ohasa tesaráipe.

Charles Chaplin


Ya hice cosas por impulso,

Ajapóma heta mba’e aipotáguinte,

Ya me decepcioné con personas

Heta tapicháma chemoandu’avypoi

Cuando nunca pensé decepcionarme,

Jepémo araka’eve nacheandu’avypoiséikuri

Mas también decepcioné a alguien.

Avei che amoandu’avypoíkuri che rapichápe.


Ya abracé para proteger,

Añañuâma aporoñangarekosévape,

Ya me reí cuando no podía,

Apukámakuri ndaikatúi jave,

Ya hice amigos eternos,

Ajapóma angirû tapiaiterâ,

ya amé y fui amado,

Aporohayhúma ha avei oî cherayhuva,

Pero también fui rechazado,

Ha avei oî chemboykéva,

Ya fui amado y no supe amar.

Oî cherayhúva ha che ndahayhukuaaiva’ekue.

 

Ya grité y salté de tanta felicidad,

Asapukáima ha apopóma vy’apavêgui,

Ya viví de amor e hice juramentos eternos,

Aikojepéma mborayhúgui ha ajapojepéma ñe’ême’ê tapiaiterâ,

Pero también "rompí la cara" muchas veces!

Upéicha avei “ajerovajokáma” heta jey!


Ya lloré escuchando música y viendo fotos,

Cherasêma ahendúvo purahéi ha ahechávo ta’ângamimi,

Ya llamé sólo para escuchar una voz,

Aporohenóima ahendu haĝua ñe’ênte jepe,

Ya me enamoré por una sonrisa,

Cheakâtavyetéma peteî pukavýre,

Ya pensé que iba a morir de tanta nostalgia y...

Aimo’âma amanotaha techaga’úgui ha...

...tuve miedo de perder a alguien especial

akyhyjéma sapy’arei cherejárô tekove ahecharamovéva

(y terminé perdiéndolo).

(ha amo ipahápe apytákuri hese’ŷ).


¡Pero sobreviví!

¡Jepémo upéicha, aikove!

 

¡Y todavía vivo!

¡Ha aikove gueterei!

 

No paso por la vida...

Ndahasáinte ko’árupi...

Y vos tampoco deberías pasar...

Ha nde ani rehasánte avei


¡Viví!

¡Eiko!


Bueno es ir a la lucha con determinación,

Iporâniko jahárô ñorairôháme py’aguasúre,

Abrazar la vida y vivir con pasión,

Ñañañuâva’erâ tekove ha jaikova’erâ py’ara’âpópe,

Perder con clase y vencer con osadía,

Ja’akuaava’erâ ha ñanetenondeva’erâ tî’atâme,

Porque el mundo pertenece a quien se atreve.

Ko yvóra ha’égui umi ipy’aguasúva mba’énte.


Y...

Ha


La vida es mucho... ¡no es insignificante!

Tekove niko tuicha… ¡ndahekochu’íri!

 

ooo000ooo

 

Leer CHARLES CHAPLIN, WIKIPEDIA GUARANI, en (https://gn.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin)

 

Ver VIDA, DE CHARLES CHAPLIN, en (http://www.youtube.com/watch?v=vpjzVpzTiO4)

 

 

 

HOMENAJE A LOS PADRES, DE TERESA DE CALCUTA, GUARANÍME

HOMENAJE A LOS PADRES

Ohai: Teresa De Calcuta

JEHECHAKUAA TUVAKUÉRAPE

Ohai Guaraníme: David Galeano Olivera

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/homenaje-a-los-padres-d...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/homenaje-a-los-padres-de-teresa...)

 

Enseñarás a volar,

Ehechaukáta mba’éichapa oveveva’erâ

Pero no volarán tu vuelo.

Jepémo ndovevemo’âi ndéicha.

 

Enseñarás a soñar,

Ehechaukáta mba’éichapa ikerayvotyva’erâ

Pero no soñarán tu sueño.

Jepémo ndaikerayvotymo’âi ndéicha.

 

Enseñarás a vivir,

Ehechaukáta mba’éichapa oikova’erâ

Pero no vivirán tu vida.

Jepémo ndoikomo’âi ndéicha.

Teresa de Calcuta

 

Sin embargo…

Upéicharô jepe…

 

En cada vuelo,

Ñavô vevépe,

En cada vida,

Ñavô tekovépe,

En cada sueño,

Ñavô kerayvotýpe,

 

Perdurará siempre la huella

Tapiaite ojehechakuaáta nde pypore

Del camino enseñado.

Tape oiporavova’ekuépe.

 

ooo000ooo

 

Leer TERESA DE CALCUTA, GUARANI ÑE’ÊME, en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/teresa-de-calcuta-guarani)

EL ATENEO EN EL INFORME DE GESTIÓN DE LA ANEAES

REPÚBLICA DEL PARAGUAY

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

GUARANI, MERCOSUR ÑE’Ê TEETE

 

EL ATENEO EN EL INFORME DE GESTIÓN DE LA ANEAES

Leer original (hacer clic) en (http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/el-ateneo-en-el-informe...)

Leer también en (http://dgaleanolivera.wordpress.com/el-ateneo-en-el-informe-de-gest...)

 

El jueves 18 de julio de 2013, a las 10 horas, la AGENCIA NACIONAL DE EVALUACIÓN Y ACREDITACIÓN DE LA EDUCACIÓN SUPERIOR – ANEAES (http://www.aneaes.gov.py/aneaes/) brindó su INFORME DE GESTIÓN 2013. La ceremonia tuvo lugar en el Hotel Excelsior y fue encabezada por el MSC. RAÚL AGUILERA MÉNDEZ, Presidente de la ANEAES y por los miembros del Consejo Directivo de la misma; contando con la participación de las universidades (http://www.aneaes.gov.py/aneaes/nomina_universidades.html) e institutos superiores (http://www.aneaes.gov.py/aneaes/nomina_institutos.html) del país.

 

                Ko aty guasúpe Mbo’ehára Raúl Aguilera Méndez ha iñirûnguéra omombe’úkuri mba’e mba’épa ojapo hikuái, máva mávapa omba’apo ANEAES-pe, mboy pirapirépa ojepuru ha mba’épepa. Ijatyva’ekue ohechakuaa ko tembiapo ha upekuévo omoĝuahêkuri avei hikuái hembijerure ikatuhaĝuáicha mbo’ehaovusukuéra omba’apoporâve ha upeichahápe ohekombo’eporâve avei ñane retâyguápe. ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI rérape rome’ê avei jehechakuaa ANEAES motenondeharakuérape oñeha’âre ko’ê ko’êre omboguataporâve umi hembiapo.

 

                De este INFORME DE GESTIÓN también participaron los pasados presidentes de la ANEAES, entre ellos, la Prof.Dra. Carmen Quintana de Horak, la Prof.Dra. Ana Campuzano de Rolón y el Prof.Ing.Civ. Héctor Rojas. Todos los asistentes coincidieron en la necesidad de contar con más recursos para que la ANEAES pueda cumplir sus funciones de la mejor manera en beneficio de una educación superior de calidad.

Mb Raúl Aguilera Méndez oñe’ê jave

David Galeano Olivera, Margarita Miró, Sandra Ruffinelli ha Gregorio Colmán

Prof.Dra. Carmen Quintana de Horak ha David Galeano Olivera

 

                ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI rérape rome’ê ore aguyje Mb. Raúl Aguilera Méndez-pe ore pepirû roime haĝua ko aty guasúpe.

 

           Maitei horyvéva opavavépe

 

David Galeano Olivera,

ATENEO Motenondehára

davidgaleanoolivera@gmail.com

ateneoguarani@tigo.com.py