ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI REMBIJERURE

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI REMBIJERURE

Leer original (hacer clic) en: http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/ateneo-de-lengua-y-cult...

Leer también en: http://dgaleanolivera.wordpress.com/ateneo-de-lengua-y-cultura-guar...

 

1. ROIPOTA opavavéva jahechakuaa Ñande Ypykuéra jehasa asy. Ndaikatumo’âi ñamotenonde ñane retâ ndajahecharamói ha nañamomba’eguasúirô ñande rapo, ñande reko ypy. Anive ñamboyke, jajahéi ha ja’apo’i chupekuéra.

                1.1. ROIPOTA oñeme’ê chupekuéra yvy ka’aguy ikatuhaĝuáicha -hekoha teetépe- ha’ekuéra hesâi, ipy’aguapy, itenonde ha tahekokatujey.

                1.2. ROIPOTA oĝuahê chupekuéra tekombo’e iñe’ê ha heko teetépe. Anive jahekombo’e chupekuéra ñande rekópe.

                1.3. ROIPOTA oñemotenonde opaichagua tembiapo, tembikuaareka rupive, ikatútava omono’ô Ñande Ypykuéra rembiasa, rembikuaa, remiandu ha rembipota, anítei ogue ha ohasa tesaráipe. Ñande Ypykuéra rembikuaa oikeva’erâ avei ñane rekombo’épe ikatuhaĝuáicha opavavéva jaikuaa ha ñamomorâ.

 

2. ROIPOTA ñane retâ oñe’ê, ohai, ohendu ha omoñe’ê Guaraníme, castellano-pe ojejapoháicha.

2.1. ROIPOTA ñane retâ ruvichakuéra imandu’a Guarani ha’eha ñane retâ ha Mercosur ñe’ê teete ha upehaguére opa mba’e ha’ekuéra ojapóva oikuaaukahava’erâ avei Guarani ñe’ême.

2.2. ROIPOTA ñane retâ ruvichakuéra ohechakuaa ñaimeha 87% ñañe’ê ha ñaikûmbyporâva Guarani ñe’ê ha ne’írâ jahupytýva tekojoja. Japémo ñanderetave Guaraníme ñañe’êva, mburuvichakuéra oipuruve castellano. Ja’étaramo ñane retâme oîha tekojoja tekotevê aipórô ñame’ê henda teete Guaraníme.

2.3. ROIPOTA ñane retâ ruvichakuéra ohechakuaa opavave ñane retâygua, ohova’ekue ambue tetâme tekoporâve rekávo. Ha’ekuéra -jepémo oiko mombyry ñane retâgui- oipuru Guarani ñe’ê ha ijuruvyrei heseve.  

 

3. ROIPOTA ñane retâ ruvicha omoañete Ñe’ênguéra Léi, ikatuhaĝuáicha oñemba’apo py’aguapy ha tekokatúpe opavave ñe’êre.

 

4. ROIPOTA ñane retâ ruvicha omoañete avei Guarani Ñe’ê Atyha ikatuhaĝuáicha oñemba’apo arandu ha kyre’ŷme ñane Avañe’ê rayhupápe.

                4.1. ROIPOTA upe Atyha oñangareko Guarani ñe’ê rekopotîre. Toisâmbyhy Guarani purukuaa ha puru porâ. Ndohejaiva’erâ avave oñembohory ha omongy’a ñane Avañe’ê. Tomboyke ñe’ê jopara ha ñe’ê jehe’a ha’éva Guarani mbyaiha ha Guarani jukaharâ.

                4.2. ROIPOTA upe Atyha omopoteî Guarani ñe’ê achegety.

                4.3. ROIPOTA upe Atyha ombopyahu Guarani ñe’êtekuaa.

                4.4. ROIPOTA upe Atyha ojapo Guarani ñe’êngueryru.

                4.5. ROIPOTA upe Atyha omoheñoi opaichagua ñe’ê pyahu. Omoingovejeyva’erâ ñe’ê yma áĝa ndojepuruvéiva ha umi ñe’ê pyahu apohápe tojeporeka Ñande Ypykuéra ñe’ême.    

 

5. ROIPOTA Tekombo’e Motenondeha (MEC) ohekombo’e opavavépe mokôive ñane ñe’ême.

                5.1. ROIPOTA MEC oipuru Guarani ñe’ê, anive oipuru ñe’ê jopara Guarani ñe’ê rérape. Upéicha avei, rojerure Guarani ñe’ê oñembo’e haĝua hekopete, castellano oñembo’eháicha hekopete

                5.2. ROIPOTA MEC ombopyahupaite arandukakuéra. 1999 guive MEC ojahéi Guarani ñe’êre onohêvo umi aranduka ivaivaivéva oñembo’e haĝua ñane avañe’ê. 1999 guive ko’aĝaite peve oî hetaiterei ñane retâygua -sy, túva ha temimbo’ekuéra- ojeruréva Guarani oñembo’e porâ haĝua. Aipóna Tekombo’e Ruvicha ohechakuaa Tekombo’e Ñemyatyrô hekomarahague; upévare rojerure ichupe toñangareko Guarani ñe’êre ha avei tomosêmba umi Guarani ñe’ê mbyaiharépe.

                5.3. ROIPOTA MEC ome’êve aravo Guarani ñe’ê ñembo’épe. Ko’áĝa peve castellano-pe oñeme’êve aravo. Tekojoja ohupytyva’erâ mokôive ñe’ême, ŷramo ndaha’éi tekojoja.

                5.4. ROIPOTA oñemoingovejey mbo’ehao ohekombo’éva mitâme iñe’ê ypýpe. Upépe mitâ oñemoarandu’ypýta hogaygua ñe’ême ha upéi, mbeguekatúpe, oikuaáva’erâ ohóvo ambue ñe’ê.

                5.5. ROIPOTA MEC ombohetave Guarani ñe’ê mbo’ehára ha avei tohayhuka Guarani ñe’ê mitâ, mitârusu ha kakuaápe. Ore roikuaa porâ ouhague ha oîha heta pirapire upe mba’erâ ha áĝa peve ne’írâ ojejapohague mba’eve pe mba’e rehehápe.

                5.6. ROIPOTA MEC omoinge umi arandukápe hetave mba’e ñane retâ rehegua. Hetave mba’e ñane retâ rembiasakue ha ñanemba’etéva rehegua (jepokuaa, purahéi, ñe’êpoty, tapicha iñarandúva rekove kuaa, tembiapoita). Aranduka aĝaguápe ndaipóri mba’eve umi mba’e rehegua, upévare mitâ ha mitârusukuéra ohayhuve ambue tetâmegua.

5.7. ROIPOTA MEC oñotŷ ha omongakuaa tetâ rayhu temimbo’ekuéra ñe’âme.

 

6. ROIPOTA Tetâ Ruvicha (Karai Guasu Fernando Lugo), Tetâ Amandaje Ruvicha (Karai Guasu Jorge Oviedo Matto) ha Tekojoja Ruvicha (Karai Guasu Luis Benitez Riera) oipuruve Guarani ñe’ê ha upéicha avei opavave imba’apoharakuéra; ha oiméramo ijapytepekuéra oikuaa’ŷ térâ noñe’êkuaáiva Avañe’ême, pya’eporâ tohekombo’euka chupekuéra. Upéicha avei, roipota opaichagua ñembyaty oikóva ñane retâme toiko mokôive ñe’ême.

 

7. ROIPOTA opaichagua kuatiakuaaukaha (tekove kuatiakuaakaha, tetârasarâ kuatiakuaakaha, tekoreñói kuatiakuaaukaha, mano kuatiakuaaukaha) osê avei Guaraníme, osêháicha castellano-pe.

 

8. ROIPOTA opavave pytagua oúva ñane retâme: yvy, jeveve térâ y rupi, tohecha Guarani ñe’ê oparupiete, oike guive osê meve; ha peichahápe toikuaa oikeha peteî tetâ iñe’êkôivape. Ko’áĝa peve umi marandu oî castellano añóme.

 

9. ROIPOTA opavave Tetâremimondo ohóva ambue tetâ rupi toikuaauka ñane ñe’ê, ñande reko ha ñane retâ. Toikuave’ê hikuái ñane retâ mba’erepy. Ko’áĝa peve heta oî umíva rehegua, oîva ñane retâ rérape ha upeichavérôjepe ndojapóiva mba’evete vera ñane retâ rayhupápe.  

 

10. ROIPOTA opavave marandu myasâiha: ojehaíva, pukoe ha ta’ângambyry; oipuruve Guarani ñe’ê.

10.1. ROIPOTA opaichagua marandu oñemyasâive ñane Avañe’ême.

10.2. ROIPOTA hetave marandu ñemurâ ojejapo Guaraníme.

10.3. ROIPOTA pukoe ha ta’ângambyry ome’êve pa’û oñemyasâi haĝua ñane tavarandu (purahéi, jeroky, mba’ekuaa)

 

11. ROIPOTA ára ha ára ñane retâ ruvichakuéra ome’êve pirapire ikatuhaguáicha hetave aranduka osê ára resáre. Jaikuaaháicha oî heta tapicha ñane retâ tuichakue javeve orekóva hembiapo Guarani ñe’ê ha ñanemba’etéva rehegua ndaikatúiva onohê iñaranduka ndaipirapiréigui.

 

12. ROIPOTA opavave ñamyasâi ikatuháicha Guarani ñe’ê ñanduti rogue rupive, ikatuhaĝuáicha ko’ê ko’êre ñane Avañe’ê oĝuahê mombyry mombyryve. Jaikuaaháicha umi ñe’ê hetave oñemyasâiva upe mba’e rupive ha’éta avei umi ñe’ê hekove pukuvétava. Upéicha avei rojerure ñane retâ ruvichakuérape toipuru avei Guarani ñe’ê iñanduti roguépe.

 

13. ROIPOTA opavave ñamba’apo Guarani itenondeve haĝua Mercosur-pe. Guaranígui oikóma Mercosur ñe’ê.

                13.1. ROIPOTA oñemoheñói Guarani Ñe’ê Atyha Mercosur-pegua.

                13.2. ROIPOTA upe Atyha omopoteî Guarani ñe’ê achegety.

                13.3. ROIPOTA upe Atyha ojapo Guarani ñe’êtekuaa.

                13.4. ROIPOTA upe Atyha ojapo Guarani ñe’êngueryru.

                13.5. ROIPOTA upe Atyha omoheñói opaichagua ñe’ê pyahu. Omoingovejeyva’erâ ñe’ê yma áĝa ndojepuruvéiva ha umi ñe’ê pyahu apohápe tojeporeka Ñande Ypykuéra ñe’ême.  

                13.6. ROIPOTA upe Atyha oñangareko ha oñongatu opaite téra Guarani oîva Mercosur ha Amérika tuichakue javevépe. Tetâ, táva, yvyty, ysyry, mymba, ka’avo, ita ha opaite temimoîngue héra Guaraníva.

                13.7. ROIPOTA Guarani ñe’ê oñemyasâive ko yvy apu’a tuichakue javeve. Tekotevê jaikuaauka opavavépe. Tekovetê oñembo’eve ambue mbo’ehao guasúpe ikatuhaĝuáicha opavave ohecharamo ha omomba’eguasu ñane Avañe’ê.  

 

Ipahápe, rojerure peême akóinte jahecharamo ha ñamomba’eguasu haĝua ñane retâ, ñande reko ha ñane ñe’ê Guarani. Anive jaheja ou pytaguakuéra he’ívo ñandéve iporâha ñane retâ, ñande reko ha ñane ñe’ê.

 

Roheja peême ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI ñe’êporavopyre he’íva: Ñamba’apóke oñondivepa Guarani ñe’êre ikatuhaĝuáicha ko’ê ko’êre ojekuaaporâve, ojepuruporâve, ojehayhuve ha taitenondeve ñane retâme.

 

Aguyje ha maitei horyvéva opavavépe

 

David Galeano Olivera,

ATENEO Motenondehára

Ñanduti: www.ateneoguarani.edu.py 

Ñe’êveve: [e-mail] 

Pumbyry: 021-520.276

 

7 jasyporundy 2011