JEHECHAKUAA MBO'EHÁRAPE

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

Maitei horyvéva opavavépe

David Galeano Olivera

 

JEHECHAKUAA MBO’EHÁRAPE

OMBOHASA GUARANÍME: TEMIMBO’E MBO’ESYRY MOKÔIHAMEGUA 2011

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI – OGATEE

Leer original (hacer clic) en: http://dgaleanolivera.wordpress.com/jehechakuaa-mboeharape/

Oîjekoraka’e peteî mbo’ehára hérava Konche. Ha’e omotenondéramoguare mbo’esyry poha, ijapu’imi mitânguérape ha he’i…

Ha’e oma’ê hemimbo’ekuéra rehe, ha he’i chupekuéra, maymavépe ahayhu peteîcha. Katu upéva ndaikatumo’âi vaicha, oîhaguére tenondetépe peteî mitâ’i oguapýva sarambikuépe apyka ári. Pe temimbo’e héra: Peru Morales.

Mbo’ehára Konche ojesareko Peru rehe ambue ary guive ha ohechakuaa ha’e noñembosaraiha ambue mitânguéra ndive, ijaókatu ichalái, ituja, iky’apa ha py’ŷinte oikotevê ojahu porâ.

Peru oñepyrûma isantoro, ha mbo’ehára Konche katu ovy’a ohai vove haiha pytâvape Peru rembiapóre peteî kurusu tuichapa jepéva ha avei omoî peteî apu’a ojehecharamóva hembiapo pa’ûme.

Mbo’ehára Konche ojesarekova’erâ Peru rembiasakuére mbo’ehaópe ha ha’e oheja ipahaitépe ĝuarâ pe kuatia.

Peteî ára oma’ê vove Peru kuatia rehe, ohecha vove oñemopy’andýi. Mbo’ehára mbo’esyry peteîhámegua ohai: “Peru ha’e peteî mitâ  heko potîva, opuka jave ndaijojahái. Ojapo hembiapo potî asy ha avei heko porâ… ”Che angapyhy ko’âichagua mitâ aguereko che ykére”.

Imbo’ehára mbo’esyry mokôihamegua ohai: “Peru ha’e peteî temimbo’e poravopyre, ojegueraha porâ iñirûnguéra ndive, ojehechakuaa ojepy’apyha isy rehe, isy ningo hasyete ha hógape ningo ndaha’éi oî porâmbáva”.

Mbo’ehára mbo’esyry mbohapyhapegua ohai: “Isy ningo omanomava’ekue ha ha’e heta ohasa asy. Oñeha’â osê tenonde gotyo, itúva ningo ndohechukái pe kotevêpy ita’ýrare, ha pe mba’embyasy oîva hogapýpe ojapovaíta hese, ndojejapoíramo mba’eve oñepytyvô haĝua Perúpe”.

Imbo’ehára mbo’esyry irundyhapegua ohai kóicha: “Peru katu ndohói tenonde gotyo, ha ndohechukái py’apy imbo’ehaópe.  Ndoguerekói angirû ha heta árama opyta oke mbo’ehakotýpe”.

Ko’áĝa mbo’ehára Konche ohechakuaa Peru oguerekoha apañuâi ha ombyasyeterei ha oñeñandu vaivékatu, hemimbo’ekuéra oguerahávo chupe jopói mbo’ehára arambotýre, pe jopói ogueraháva hikuái ojogua ha ombojeguaka porâ peteî kuatia overapávape, ha Peru katu ojogua ha ombojeguaka ijopói peteî kuatia icha’îmbáva ha isa’yjupamívape.

Ha mbo’ehárape katu ome’ê peteî py’arasy ohekýi jopói ome’êva’ekue chupe Peru, iñirunguéra pa’ûme. Oîma mitâ oñepyrûmava opuka, ha’e ojuhúre peteî pyapy kyja tujáva ha peteî mba’e mohyakuâha ojepurupyre ha sa’íma oî ipype.

Mbo’ehára ningo opu’â omokirirî umi mitâ oñembohorýva, ha omomorâ pe pyapy kyja porâite omoî aja ipyapýre ha avei omoî michîmi pe mba’e ryakuâ asy.

Upe árape Peru Morales opyta opa peve mbo’epy ha oguereko heta pa’û he’i haĝua he’iséva: “Mbo’ehára Konche, ko árape nde neryakuâ hyakuâháicha che sy”.

Oho rire pe mitâ, mbo’ehára oñepyrû hasê peteî aravo pukukue…

Upe ára guive mbo’ehára Konche oñepyrû ohekombo’e ha ojesarekove Peru rehe.

Oñemoî vove hikuái peteî ñe’ême oñepyrû omba’apo ha oipytyvô Perúpe, ha ha’e katu ombohovái pya’eterei chupe. Omoĝuahê vove hu’âme mbo’epy, Perúgui oiko peteî mitâ iñaranduvéva mbo’esyrýpe, peícha avei oiko chugui peteî temimbo’e oñembojeroviavéva mbo’ehárare.

Ohasa peteî ary, ha mbo’ehára ojuhu peteî kuatiahai hokê guýpe, Peru mba’éva, he’íva pype: “Nde ha’e pe mbo’ehára imba’e porâvéva aguerekóva che rekove pukukuépe. Ohasa rire poteî ary, upe arete jave, oipyhyjey peteî kuatiahai, Peru mba’éva, ko’áĝa ohai ipype omohu’âmahague imbo’esyry mbytegua ha he’i chupe ha’eha gueteri imbo’ehára imba’eporâvéva oguerekóva hekove pukukuépe.

Irundy ary rire, oipyhyjey ambue kuatiahai he’íva pype: ha’e heta ohasa asyha ko yvy ape ári, péicharamo jepe oñehekombo’e omohu’â haĝua mbo’epy, ha mbo’ehára Konche ha’eha  imbo’ehára imba’eporâvéva oguerekóva hekove pukukuépe ha ohecharamovéva.

Ohasajey irundy ary ha ko’áĝa he’i ikuatiahaípe: Che réra ipukuvéma ohóvo, ha pe kuatiahai oguereko teraguapy he’íva kóicha: Tembikuaajára Peru Morales.

Ambue kuatiahai pahápe, Peru ojerure imbo’ehára Konchépe: nomoirûséipa chupe iñemendahápe, isy rekovia, ha mbo’ehára Konche ovy’aitereirasa ha omonei chupe…

Mbo’ehára Konche katu oĝuahêvo ñemendahápe oipuru pe pyapy kyja tuja ome’êva’ekue chupe Peru ha avei omoî pe mba’e ryakuâ asy omomandu’aitéva Perúpe isýre. Oñome’ê peteî añuâ tuichapa jepéva oñondive ha Peru katu oñe’ê ijapysápe mbo’ehárape ha he’i: “Aguyje ndéve mbo’ehára, ejeroviahaguére cherehe ha aguyjetaite avei  ehechaukahaguére chéve ikatuha ajapo pe joavy”.

AGUYJETAITE HA VY’APAVÊ NDÉVE ĜUARÂ MBO’EHÁRA…

TEMIMBO’E MBO’ESYRY MOKÔIHAMEGUA…

Diana Alarcón

Edith Duarte

Anai Galeano

Eusebia Galeano

Mabel Giménez

Anahi Leguizamón

Rossana Quintana

Víctor Trevison